پساتوافق

سیدعلی خرم

تا هفته قبل و اجلاس کارشناسی، همه‌چیز ردیف شده بود که مذاکرات تا 9 ژوئیه به نتیجه برد- برد برسد اما با ورود وزرای خارجه به وین صحنه تغییر کرد. در همان فاصله، وزرای خارجه ایران و آمریکا در کنار اجلاس کارشناسی که برای نگارش متن برنامه جامع هسته‌ای ایران تشکیل شده بود به ملاقات و مشورت پرداختند و این ملاقات‌ها حاکی از توافق اصولی و روی همه مسائل و تنگناهای مذاکرات هسته‌ای بود.

زمانی مساله غنی‌سازی مشکل‌آفرین شده بود، زمانی دیگر چگونگی برداشتن تحریم‌ها و سپس به نظر می‌رسید روی تفاهمات بیانیه لوزان تشکیک ایجاد شده است. تعداد سانتریفیوژها که در بیانیه لوزان برای نطنز و فردو مشخص شده بود، دوباره محل سوال واقع و به درخواست وزرای خارجه گروه 1+5 به تعداد کمتری تقلیل یافت. البته ناگفته نماند که ما خود نخستین تشکیک را در بیانیه لوزان ایجاد کرده و آن را موضوعاتی توافق‌نشده اعلام کردیم و این گفته، راه را برای ورود و هرگونه اظهارنظر اعضای گروه 1+5 بازتر کرد اما بحث تحریم‌های تسلیحاتی ایران که در قالب یک قطعنامه جداگانه شورای امنیت سازمان ملل متحد صورت گرفته، این هفته و در واپسین لحظات مذاکرات به صورت معضلی اصلی بروز کرده است. ایران تمایل دارد حال که تحریم‌های هسته‌ای در حال لغوشدن است، تحریم‌های تسلیحاتی ایران هم برداشته شود تا ابرهای تحریم به‌طور کلی از فضای ایران خارج شوند. چنانچه ایران به این مهم نائل‌آید، علاوه بر دستاوردهای سیاسی- بین‌المللی، قادر می‌شود توان نظامی و دفاعی خود را با خرید سلاح‌های موردنیاز تامین نموده و در مبارزات منطقه‌ای علیه تروریسم موفق‌تر شود. اما رژیم‌صهیونیستی و عربستان که این موفقیت را درتعارض با جایگاه فعلی خود می‌بینند، از طریق تندروهای آمریکایی درصددند از انجام این مهم جلوگیری نمایند. ورود روسیه به این عرصه و تا حدودی هم چین باعث شده شکافی در گروه 1+5 به وجود‌ آید و یکپارچگی خود را در مقابل ایران از دست بدهند. تاکید روسیه در نیاز ایران به رفع تحریم تسلیحاتی برای مبارزه با تروریسم و ایجاد صلح و ثبات در منطقه باعث شده غرب روی این گزینه تامل کند. به هر حال از نظر سیاسی، ایران می‌خواهد در دوران اعتمادسازی با رفع انواع تحریم‌ها احساس کند که با طرف‌های خود در گروه 1+5 در دوران اعتماد متقابل به سر می‌برد و این به همکاری مشترک ایران با جامعه جهانی مساعدت می‌کند. داستان پنجشنبه 9 ژوئیه به همین جا خاتمه نیافت. دولت اوباما که تحت فشار تندروها قرار داشت و مورد اتهام قرار گرفته بود که می‌خواهد خیلی سریع با تسلیم در برابر ایران به یک توافق زودرس برسد، دولت آمریکا را وادار کرد با تمدید مذاکرات از خود رفع اتهام کند. چنانچه مذاکرات در مهلت موعود 9ژوئیه به پایان می‌رسید مجلس سنای آمریکا تنها اجازه داشت در عرض 30روز این بیانیه را رسیدگی نماید و جواب آری یا نه بدهد اما از 10ژوئیه به بعد این مهلت به 60 روز افزایش یافت که مورد خشنودی رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا قرار گرفت. اکنون با فرض توافق بین ایران و گروه 1+5 در وین، نگرانی‌ها به این سمت و سو خواهد رفت که آیا گذشت زمان قادر خواهد بود این توافق را باطل نماید؟ تندروهای آمریکایی با همبستگی با رژیم صهیونیستی و عربستان و برخی کشورهای منطقه امیدوارند در این 60 روز علل و اسبابی فراهم نمایند که بتوانند برخی از توافقات و ازجمله رفع تحریم تسلیحاتی ایران را ملغی سازند و در مقابل، اوباما به نظر می‌رسد اطمینان دارد که اگر مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا درصدد خدشه به توافقات وین برآیند، می‌تواند با وتوی تصمیمات آنها، حریم توافقات را محترم شمارد. مجالس سنا و نمایندگان آمریکا برای شکستن قدرت وتوی رئیس‌جمهور، نیاز به دوسوم آرای مجلس خود دارند که طبق برآوردهای صورت‌گرفته چنین آمادگی در هیچ کدام از مجالس آمریکا وجود ندارد. لذا آقای اوباما با خیال راحت می‌خواهد این 60 روز سپری شود و نتیجه توافقات را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ببرد و با صدور یک قطعنامه، قطعنامه‌های قبلی مربوط به ایران را لغو کند. اگر همه‌چیز طبق برنامه پیش رود، آنگاه توافق می‌تواند نهایی و امضاشده تلقی شود و نوبت ایران خواهد بود که به توافقات عمل نموده و صنعت هسته‌ای خود را بر آن اساس سامان مجدد دهد. چنانچه ایران در مدت زمانی معهود به این کار موفق شود، نوبت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌رسد که با سفر به ایران تمام موارد تغییریافته را با توافقات تطبیق داده و به گروه 1+5 و شورای امنیت گزارش دهد. آخرین مرحله، برداشتن تحریم‌ها خواهد بود که مقدمه‌ای برای شروع دوران اعتمادسازی خواهد شد. در آن دوره ایران اثبات خواهد کرد که در چارچوب صلح‌آمیز به فعالیت هسته‌ای می‌پردازد و غرب هم راه همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و صنعتی با ایران را هموار خواهد نمود. 

  روزنو